KOMPANZASYON KAPASİTE DEĞERLEME VE PERİYODİK TAKİBİ

Kompanzasyon, akım ile gerilim arasındaki faz farkının en ideal olabilecek açıya getirilerek, sistemi olumsuz etkileyen reaktif güçlerin sıfıra yaklaştırılması olayıdır. Yani güç faktörü cosΦ düzeltilir. Böylece enerji iletim hatlarının ve şebekenin gereksiz yere yüklenmesine sebep olan ve kayıpları artıran reaktif güç, olabildiğince minimum seviyede tutulur.

Reaktif gücü dengeleme ve akım ile gerilim arasında oluşan faz farkını olabildiğince azaltma işlemine reaktif güç kompanzasyonu denir. Eğer reaktif güç kompanzasyonu yapılmazsa, şebekede kayıplar oluşur. İletim hatları ve kablolar daha fazla akım çeker ve bu yüzden büyük gerilim düşümleri meydana gelir. Hatlarda gerilim düşümlerinin meydana gelmesi, enerji taşıma kapasitesini düşürür. Sonuç olarak kompanzasyon sayesinde daha kaliteli, daha ucuz ve daha verimli bir enerji kullanırız.

Reaktif güç kompanzasyonu, kompanzasyon kondansatörleri ile yapılır. Bir reaktif güç rölesine istenilen düzeyde yapılması gereken güç faktörü vb. ayarlar girilir. Reaktif güç rölesi, sistemi sürekli izleyerek reaktif gücün durumuna göre kondansatör banklarından kondansatör gruplarını devreye alıp çıkararak reaktif güç kompanzasyon işlemini gerçekleştirir. Ayrıca bazen senkron motorlar sayesinde de reaktif güç kompanzasyonu yapılabilmektedir.

Binaların şebekeden çektiği reaktif gücün EPDK tarafından belirlenen sınırlar içinde kalmasını temin için proje müellifinin seçimine bağlı olarak tekil veya merkezi kompanzasyon tesisatı yapılması gerekmektedir. TEDAŞ Reaktif Güç Kompanzasyon Ceza Oranları aşağıda verilmiştir;

• Konut, villa, mesken abonelerde sözleşme gücüne uygun sayaç takılır, reaktif ve kapasitif ceza uygulanmaz.
• İşletmelerde sözleşme gücü 9 kW sonrası için reaktif, kapasitif ölçen kombi elektrik sayacı kullanımı zorunludur. Sayaç takılmadığı durumda %90 reaktif kullandığı varsayılarak elektrik fatura bedeline ilave edilir.
• İşletmelerde sözleşme gücü 9 kW – 49,9 kW arası %33 reaktif sınır, %20 kapasitif sınırı aştığı zaman ceza uygulanır.
• İşletmelerde sözleşme gücü 50 kW üstü %20 reaktif sınır, %15 kapasitif sınırı aştığı zaman ceza uygulanır.

Kompanzasyon Takibi Nerelerde Yapılmalıdır?

Reaktif tarife uygulanmayan müşterilerin elektrik iç tesislerinde kullanılacak deşarj (boşalmalı) lambaları ile eşzamanlı gücü 9 kW’ı geçen yeni yapılardaki ortak kullanım amaçlı kazan dairesi, klima ve hidrofor tesislerinde kullanılan motorlarda güç faktörünün, ilgili mevzuatta öngörülen değerine çıkarılması için, en azından yükle birlikte devreye girip çıkan kompanzasyon sistemi tesis edilmelidir.

İşletmelerde sözleşme gücü 9 kW sonrası için reaktif, kapasitif ölçen kombi elektrik sayacı kullanımı zorunludur.

Kompanzasyon sistemleri aşağıdaki cihaz ve tesislendirmeye sahip olan yerlerde yapılmalıdır.

• Düşük İkazlı Senkron Makinalar, Asenkron Motorlar, Senkron Motorlar,
• Bobinler, Transformatörler, Redresörler,
• Endüksiyon Fırınları, Ark Fırınları, Kaynak Makinaları,
• Floresan Lamba Balastları, Sodyum ve Cıva Buharlı Lamba Balastları,
• İndüksiyon Prensibi ile Çalışan Makinalarda; özellikle elektrik motorlarında, manyetik alanların oluşması için reaktif güç gereklidir.

Kompanzasyon Kapasite Değerleme ve Periyodik Takibi Nasıl Yapılır?

• Yapı ana girişine bağlanmak üzere projesinde gösterilen sayı ve güçte kondansatör grubu tesis edilecektir.
• Kondansatör grupları ayrı bir panoda toplanacaktır. Kondansatörler bir ve üç fazlı olarak iki grup halinde tesis edilecektir.
• Reaktif gücün ölçülmesi her üç fazdan ayrı ayrı yapılacaktır.
• Reaktif güç kontrol rölesi üç fazdan gelecek bilgilere göre bir fazlı veya üç fazlı kondansatör gruplarına kumanda edebilecek karakteristikte olacaktır.
• Devreye alınacak her bir grup kondansatör ayrı sigorta ve kontaktör üzerinden beslenmelidir.
• Tüm kompanzasyon grubu için genel bir anahtar ve sigorta takımı bulunmalıdır.
• Kullanılacak kontaktörler kondansatörlerin devreye girip çıkmasında oluşan akım ve gerilim darbelerine dayanıklı olmalıdır.
• Kondansatör gruplarına ait sigortalar, şebeke geriliminin yüksek olduğu durumlardaki giriş akım darbelerine karşı yavaş tip olmalıdır.
• Reaktif güç kontrol rölesi, faz sırasını kontrol edebilmeli ve şebeke geriliminin %10’dan daha fazla artması halinde kondansatörlerin korunması için sistemi devre dışı bırakma özelliğine sahip olmalıdır.

Kompanzasyon Kapasite Değerleme ve Takibi Ne Zaman Yapılmalıdır?

Enerji sağlayıcı kuruluş ve kullanıcı arasında anlaşmaya varılması halinde, kullanıcıya ait açma/kapama teçhizatı da ilgili dağıtım şirketi tarafından kontrol edilebilir ve işletilebilir.

Mülkiyeti kullanıcıya ait olan bu tesis ve/veya teçhizat için gerekli kontrol ara yüzünün temin edilmesi kullanıcının sorumluluğundadır.

Kompanzasyon periyodik takibi işletme içerisinde görevli teknik bir personel var ise günlük yapılmalıdır.

İşletme bünyesinde bulunan teknik bir personel yok ise yetkili bir Elektrik Mühendisinden uzaktan izleme, raporlama ve aylık gözle kontrol hizmeti alınabilir.

Kompanzasyon Sistemi ile İlgili Yönetmelikler ve Yasal Mevzuat Nedir?

14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nda tanımlanan, dağıtım sisteminin güvenilir ve düşük maliyetli olarak işletilmesi ve planlaması ile sisteme bağlı veya bağlanacak kullanıcılar ile ilgili usul ve esasların belirlenmesi amaçlanmıştır.

Elektrik Piyasası Dağıtım Yönetmeliği eşit taraflar arasında ayrım gözetilmemesi ilkeleri çerçevesinde, dağıtım şirketi ile dağıtım sistemi kullanıcılarının yükümlülüklerini, uymaları gereken tesis tasarım ve işletme kurallarını, dağıtım sisteminin planlanması ve işletilmesi hususlarında ilgili taraflara uygulanacak usul ve esasları kapsar.

Yapılması Tavsiye Edilen Diğer Test ve Ölçümler Nelerdir?

• Topraklama Ölçümü,
• Artık Akım Anahtarı Testi,
• Termal Kamera ve Sıcaklık Ölçümü,
• Harmonik Ölçümü ve Enerji Analizi,
• Trafo Testleri,
• Jeneratör ve Ups Testleri.